Mae tîm ymchwil o Brifysgol Abertawe wedi rhannu ei ymchwil i gyfranogiad cymunedau de a de-ddwyrain Asiaidd (ESEA) yng Nghynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol i nodi Diwrnod Dileu Gwahaniaethu Hiliol y Cenhedloedd Unedig.
Siaradodd Dr Yan Wu, sydd wedi arwain tîm ymchwil rhyngddisgyblaethol sy'n cynnwys Dr Matthew Wall, Dr Nicholas Micallef a Dr Irene Reppa, am ei ganfyddiadau yn dilyn gweithdai a gynhaliwyd gyda chymunedau ESEA yn ne Cymru lle siaradodd cyfranogwyr am eu profiadau personol o hiliaeth a gwahaniaethu, archwilio ffactorau sy'n cyfrannu at hynny, a cheisio atebion arfaethedig.
Amlygodd cyfranogwyr brofiadau hiliol amrywiol, gan gynnwys aflonyddu cyhoeddus, galw enwau sarhaus, ac allgáu cymdeithasol yn ystod cyfnodau clo COVID-19. Daeth microymosodiadau, megis triniaeth wahaniaethol mewn mannau cyhoeddus, camynganu enwau mewn lleoliadau proffesiynol, a gwahaniaethu mewn gofal iechyd, i'r amlwg hefyd. Daeth hiliaeth ddigidol i'r amlwg fel mater o bwys: mae pobl wedi profi sarhadau hiliol a sylwadau gwahaniaethol yn y cyfryngau cymdeithasol a phlatfformau gêmio.
Meddai Dr Wu:
"Tynnodd pobl sylw hefyd at effaith niweidiol ystrydeb 'Lleiafrif Enghreifftiol', sy'n portreadu unigolion ESEA fel pobl lwyddiannus a gwydn, gan leihau cydnabyddiaeth o'u brwydrau ar yr un pryd.
"Roedd cyfranogwyr yn aml yn teimlo wedi'u cyfyngu gan normau diwylliannol sy'n eu hannog yn erbyn gwrthdaro gan arwain at gyfraddau adrodd llai am ddigwyddiadau hiliol oherwydd amharodrwydd, amau y bydd yr awdurdodau yn cymryd camau ystyrlon, neu ddisgwyliadau diwylliannol sy'n blaenoriaethu dygnwch dros her uniongyrchol.
"Daeth patrwm rhyweddol i'r amlwg hefyd, gyda menywod Tsieineaidd yn fwy tebygol o drafod hiliaeth yn agored neu adrodd amdani na dynion, a oedd yn aml yn ofni 'colli wyneb' wrth rannu eu profiadau personol o hiliaeth."
Cafodd Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol Llywodraeth Cymru, sy'n ceisio creu Cymru wrth-hiliol erbyn 2030, ei werthuso hefyd, a chynigiodd y cyfranogwyr gipolwg ar ei effeithiolrwydd a chynnig camau ymarferol ar gyfer gwella.
Roedd yr argymhellion allweddol yn cynnwys sefydlu adran wrth-hiliaeth benodol, datblygu system adrodd ganolog, ymgorffori addysg gwrth-hiliaeth yn y cwricwlwm cenedlaethol, hyrwyddo cydraddoldeb yn y gweithle drwy hyfforddiant ynghylch rhagfarn ddiarwybod, a mynd i'r afael ag effaith gynyddol gwahaniaethu a hiliaeth digidol, yn ogystal â lliniaru'r risgiau y maent yn eu peri i genedlaethau'r dyfodol.
Meddai Dr Wu:
"Mae'r ystod o brofiadau yn nodi bod taith hir o hyd i'r gymuned ESEA i gyflawni gweledigaeth Llywodraeth Cymru o Gymru Wrth-hiliol erbyn 2030. Mae eu profiadau yn tanlinellu'r angen brys i fynd i'r afael â hiliaeth mewn mannau digidol ac yn pwysleisio pwysigrwydd ymrwymiad parhaus a mesurau rhagweithiol."